TARİHÎ GÜRCİSTAN BÖLGESİ VE GÜRCÜ KAVRAMI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Özet

Bugün Gürcistan sınırları içinde birçok etnik grup yaşamaktadır. Bunların hepsi Gürcü (Kartvel) olmayacağına göre başta Acara ve Ahıskalı Türkler olmak üzere bölgede yaşayan diğer azınlıkları da bugünkü manada “Gürcü” diye isimlendirmek doğru bir yaklaşım değildir. Zira tarihî Gürcü ve Gürcistan kavramlarının günümüzdeki “Gürcü” ve “Gürcistan” kavramlarıyla doğrudan ilgisinin olmadığı görülmektedir. Tarihî kayıtlardan anlaşıldığı üzere Osmanlılar, Gürcistan/Gürcü kavramını daha çok “bölge” anlamında kullandığı için Kıpçak Atabeglerine de bu manada “Gürcü Sultanları” veya “Gürcü Beyleri” demişlerdir. Nitekim bölgenin şartları ve dönemin dilinin tam olarak bilinmesi, konunun doğru anlaşılması açısından önem arz etmektedir. Bugün genel olarak Gürcistan diye bilinen bölge, tarihî coğrafya itibariyle Sağ/Sol Gürcistan veya Doğu/Batı Gürcistan olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Dolayısıyla bugün Gürcü ismi, Gürcistan’da yaşayan bütün halklar için kullanılsa da Kartvel halkı arasında “Gürcü” kelimesi kullanılmamaktadır. Öte yandan tarihte Ahıska bölgesine “Gürcistan”, Kıpçaklı Atabeglere de “Gürcü begleri” denilmesinden olsa gerek ki, Ahıskalı Türkler de “Gürcü” olarak düşünülmüş ve Ahıska Bölgesi daha çok Gürcü araştırmacıların ilgi odağı olmuştur. Çalışmada gerek klasik kaynaklar ve tapu tahrir defterleri, gerekse de sonraki dönemlerde yazılmış tarihi eserlerden hareketle Gürcistan Bölgesi ve Gürcü kavramı ile ilgili bilgi verilmiştir. Nitekim tarihî Gürcü ve Gürcistan kavramlarının günümüzdeki “Gürcü” ve “Gürcistan” kavramlarıyla doğrudan ilgisinin olmadığı anlaşılmaktadır. Bu anlamda “her Kartvel Gürcü’dür, fakat her Gürcü Kartvel değildir” denilebilir. Osmanlı devri kaynakları dikkatle incelendiğinde “Gürcü” ve “Gürcistan” isminin, genellikle Kıpçaklı Atabegler ve Samshe Sa-Atabago yani Kıpçak Atabegler Hükûmeti için kullanıldığı görülmektedir.