Ömer Faik Numanzade ve Mehmet Emin Resulzade’nin Biyografileriyle İlgili Yeni Veriler

Özet

Türkiye ve Azerbaycan’da yayınlanan çok sayıda makale ve kitapta, devlet adamı, siyasetçi, yazar ve yayıncı olarak öne çıkan Ömer Faik Numanzade ile Mehmet Emin Resulzade’nin biyografileri ve eserleri ele alınmış ve böylece bu seçkin insanların, yaşamlarının ve faaliyetlerinin bilinmeyen bazı yönleri ortaya çıkartılmıştır. Bununla birlikte, yine de her iki şahsiyetin hayatında ve faaliyetlerinde güvenilir kaynakların yetersizliği sebebiyle bazı boşluklar ve çelişkili bilgiler olduğu anlaşılmakta ve bu meseleler araştırmacılar için gizemini korumaktadır.

Bu araştırma 1992 yılında yayınlanan bazı arşiv belgelerine dayanmaktadır. Aradan epeyce zaman geçmesine rağmen ele aldığımız bu arşiv belgeleri nedense Azerbaycan-Türkiye tarih yazımında kullanılmamıştır. Makalede yararlandığımız belgeler Numanzade’nin 1917-1919 yıllarında Kafkasya’da yaşanan olaylarda önemli rol oynadığını göstermektedir. Bolşeviklerin Kafkasya Müslümanlarının desteğini kazanmak için halk arasında çok popüler bir figür olan Numanzade’ye ihtiyaçları olduğu bu sebeple onu Gürcistan SSC Müslüman İşleri Konseyi Başkanlığına getirdikleri anlaşılmıştır.

Bir başka belgede Sovyet Kafkas cumhuriyetlerinin üst düzey liderlerinden olan ve 1921 yazında Stalin’in talimatıyla Moskova’dan Tiflis’e gönderilen Resulzade’den bahsedilmektedir. Üç Kafkas cumhuriyetinin; Azerbaycan SSC, Ermenistan SSC ve Gürcistan SSC’nin sınırlarının belirlenmesi gibi önemli ve kritik bir konuda Tiflis’te komisyon oluşturulmuştu. Resulzade ile Numanzade’nin bu komisyona Azerbaycan SSC’nin temsilcisi olarak katıldıkları anlaşılmaktadır. Bu konuda da Azerbaycan ve Türkiye araştırmalarında herhangi bir kayda rastlanmamıştır. Bu iki şahsın 1921 yılının yazında Tiflis’e gidişleri ve bu komisyonda Sovyet Kafkas cumhuriyetlerinin en üst düzey liderleriyle birlikte çalışmaları, siyasî biyografilerinin yeniden yazılmasında dikkate alınmalıdır.